Qiso Jacayl Murugo Leh Oo Wiil iyo Gabadh Soomaali Ah Ku Dhexmartay Xajka

Waa wiil Soomaaliyeed oo reer Hargeysa ah, hase ahaatee, xilli xilliyada ka mid ah cumro u tagay xajka barakaysan ee Maka. Cumradaas uun kuma uu eekaan ee waayuhu waxa uu la kulmiyey gabadh Soomaaliyeed, oo halkaas uu tegey ku noolayd isku magaalana ay ka yimaaddeen. Inantii kalgacal ayuu u qaaday, oo kolkii uu Maka ka soo noqday kagama uu iman sidii uu ku tegey, ee waxa uu soo noqday isagoo soo cumraystay, asee tebeya waax ka mid ah, taas oo ah inantii ay halkaa isku barteen.

 

Aslanba, qiimaha shay weliba wuxuu ku xidhan yahay inta uu kuu jiro, ee aad heli karto. Haddii aad haysatidna, badanaa muhiimad saasa kuuma laha. Jacaylkuna waxaaba la sheegaa marka uu ugu daran yahay, inay tahay kolka labada qof kala fogaadaan, ee xuduudaha samayska ah iyo badda mawluhu ku kala badhay kala hor taagan yihiin ay aad iyo laxaad isugu hilloobaan.

 

Labadoodiiba aaladda internetka ayaa marin ay farriimaha iyo codadka isu mariyaan u ahayd, halkaas ayayna sidii kuwo wada jooga isaga warqabeen. Iyagoo jecaylkoodii iyo xidhiidhkoodii u socdo oo figta maraya, ayaa waa adduunyee wiilka aabbihii geeriyooday.

 

Waa aabbihiisii cumrada u diray, oo carruurta kalena ay isaga dhawaayeen. Geeridaasi waxay wiilka jacaylka la daranyaysnaa ku ahayd fallaadh waayuhu kusoo ganay, oo meel xun ka haleeshay. Isagoo geeridaas la daalaa dhacaya ayaa culays kale ugu biiray, naftii uu jeclaa ayaa maalin soo wacday oo u sheegtay in wadnuhu xanuunayo! Dhakhtar tag ayuu kula taliyey, dhakhtarkiina war wanaagsan ma sheegine, xaaladdeedii ayuu ka sii dayriyey oo qalliin ayuu xal uga dhigay. La qal se kuma ay ladnaan. Tirabana saddex qalliin ayay martay, iyadoo kii u danbeeyey la yidhi farsamo xumo qalliinnadii hore ah ayaa ku heshay, oo xiddida dhiigga ee wadnuhu ma shaqaynayaan, sidaa darteedna waa in tuunbooyin laguu geliyaa.

 

Sidaana xaaladdeedii ku sii xumaatay. Xanuunkeedu waxa uu kusoo beegmay xilli uu geeridii aabbihii iyana la murugaysan yahay, waxay wiilka ku ahayd buur labaad oo la korsaaray. Weliba marwalba waa ay iska warqabeen, iyadoo xidhiidhkoodii sii kordhay, oo nolosha danbe sida ay u kulmayaan iyo halka ay degayaan ay sii oddorasayeen.

 

Muddo waxay sidaa ku jiraan oo marba iska warhayaan, iyadoo xanuun la tacaalaysa, laftiisuna uusan wax badan badqabin ayaa war naxdin lehi uu soo gaadhay ‘inantii hebla way dhimatay’ ayaa dhabta loo saaray. Af-kalaqaad ayay wiilkii ku noqotay, waa adoo taadii awalba la ildarnaa, ilayska yaraa ee kuu ifayeyna ha kaa damo”.

 

Qisadaas murugada leh, waxaa BBC-da uga warramay Maansayahan Cabdiraxmaan Axmed Cumar ‘haldhis’ oo ay saaxiib yihiin wiilka ay ku dhacday, ogaana intii ay inantu noolayd jacaylkooda, markuu saaxiibkii u sheegay inay hebli dhimatayna, isaguna maansadan soo socota ugu baroordiiqay qisadaas uu goobjoogga u ahaa, maansadana magaceedu waa Digrigii Xubbiga.

 

Maansada Digrigii Xubbiga
Waktigu dardar buu ka yahay

Mar kale door buu ka yahay

Dahsoonna mar buu u yahay

Dunida safarkeeda taxan

Nolosha duubkeeda dheer

Markani gurigaan dugsaday

Dawaar adag baa furfuran

Darmiyo gogoshii la laab

Labada dhinac baan ka dayey

Dacalka midig baa babbaday

Darafka bidix baa ku xigey

Markuu seeskiisu dumay

Dawanka dhiilladu ka yeedh

Durtaba cabsi baan dhex galay

Dareen cidla’ aan dhex tagey

Docdii wehelkaa bannaan

Duruufahan yaabka badan

Dharaarahan daalka badan

Xanuun daran baa ku ladhan

Naftayda dab baa ku shidan

Boggana damqashaa ku mudan

Jidhkani i dubaaxiyoow

Digtoor ma hayee miyaan

Anigu ku dawayn karaa

Dibiib kuu noqon karaa

Didmada kaa celin karaa

Wadnaha i daloola ee

Haddana i danqaabayoow

Wuxuu dildillaac ku yimi

Wadnii ku dabooli laa!

Diyaarad Riyaad ka timi

Dushayda ma sooo martee

Dabaysha dhacdaay i qaad!

Ayaamahan diifta badan

Daruur onkoddaay i qoo

Dariiqba dariiq ka dheer

Dhabbadu sii duragtayeey

Dalcaddu sii koradhayeey

Hadh baan doondoonayee

Markuu damalkaygu dhacay

Cadceedda is daashanneey

Markuu jawi diirran lumo

Dubkiyo dhaxantaa is hela

Qof kuu ah dugsoon kalgacal

Qof kuu ah difaac qofnimo

Qof kuu ah daryeel ku sida

Hadduu dakhar yari ku dhaco

Waxaa deristaan naxdine

Dhabeel diran bay ahayd

Qof eega dantay ahayd

Dulqaad qof le bay ahayd

Darbiga samirkay ahayd

Dubbaha xumahay ahayd

Qof diin jecel bay ahayd

Dumarka jannaday ahayd

Maxay dun xariiri tari

Haddaan lays daynahayn

Dabeecad wanaagsaneey

Maxay sharaf doora iyo

Lahayd dadnimiyo xishood

Waxaan u jeclaa dadkoo

Darteed baan faraxsanaa

Dhawaanna dugsaan lahaa

Wax see arrinkaa dellegay

Talada dakharkaa ku dhigay

Dillaan dhacay kaayihii

Dugsiga noloshee baxaay

Dambarka samehee gudhaay

Dabayl farxadeed go’daay

Shimbirka duulee tagaay

Gabbalka dhacayee dumaay

Dayaxa nuuree libdhaay

Laydhkii araggee damaay

Digriga xubbigaad tahee

Haddaan dabadaa qof helo

Xuskaaga ma duugi karo!

Daartaad ku lahayd qalbiga

Adaa ku dakaynayoo

Dhexdeeda dawaafayee

Dayrkeeda xusuusta mudan

Habaasku ma daari karo

Jacaylku qolkuu dhex degay

Albaabka dartaa u furan

Lillaahi ku daabacnow

Salaadda markaan dukado

Durraansiga Eebbeheen

Wuxuu dalabkaygu yahay

Si daacada oo kal furan

“Jannada ha dabbaalatee

Rabboow durdurkeeda gee”

Si aan hadal uga dambayn

Tixdana dulucdii u lumin

Waxaan dabarkaa ku xidhay

Rabbow ducadaa ajiib!

Qore : Cabdiraxmaan Dhimbiil

@ BBC Somali